Αντισύλληψη
Ως αντισύλληψη ορίζεται η εφαρμογή τεχνικών με σκοπό την αποφυγή μιας ανεπιθύμητης κύησης.
Ο όρος «οικογενειακός προγραμματισμός» εμπεριέχει την αντισύλληψη και αναφέρεται στην στρατηγική που πρέπει να εφαρμόζει ένα ζευγάρι, ώστε να αποκτήσει τον επιθυμητό αριθμό τέκνων και κατά τον κατάλληλο χρόνο.
Η αντισύλληψη που ακολουθεί ένα ζευγάρι είναι μια προσωπική υπόθεση, στην οποία προέχει η αποτελεσματικότητα εφαρμοζόμενης μεθόδου και πρέπει να διακρίνεται από την προσπάθεια ελέγχου της αύξησης του πληθυσμού σε παγκόσμιο ή εθνικό επίπεδο, η οποία στηρίζεται περισσότερο στο κόστος, στην απλότητα και στην εύκολη χρήση των αντισυλληπτικών μεθόδων που εφαρμόζονται.
Η αποτελεσματικότητα μιας αντισυλληπτικής μεθόδου διακρίνεται στην «θεωρητική αποτελεσματικότητα» και στην «αποτελεσματικότητα στην πράξη». Η πρώτη αναφέρεται στην αντισυλληπτική προστασία που προσφέρει μια συγκεκριμένη μέθοδος, όταν εφαρμόζεται σύμφωνα με όλους τους κανόνες και τις οδηγίες, ενώ η δεύτερη όταν η μέθοδος εφαρμόζεται σε πολλές ομάδες ζευγαριών , πολλά από τα οποία πιθανόν να μην χρησιμοποιούν την μέθοδο σωστά και σύμφωνα με τις οδηγίες. Η αποτελεσματικότητα μιας αντισυλληπτικής μεθόδου εκτιμάται με την life-table ανάλυση , η οποία συνίσταται στον προσδιορισμό του ποσοστού αποτυχίας (αριθμός κυήσεων) της συγκεκριμένης μεθόδου σε 100 γυναίκες και κατά τον πρώτο χρόνο εφαρμογής της μεθόδου.
Η αντισύλληψη, ως πρακτική ελέγχου της ανθρώπινης γονιμότητας είναι τόσο παλαιά όσο και τα γραπτά μνημεία.
Στην Βίβλο αναφέρεται η διακεκομμένη συνουσία ως αντισυλληπτική μέθοδος.
Στον περίφημο Αιγυπτιακό πάπυρο του Ebers (1550 π.Χ) περιγράφονται αντισυλληπτικά κολπικά υπόθετα κατασκευασμένα από σπόρους, μέλι και ακακία.
Από τον Συριανό τον Εφέσσιο , 15 αιώνες αργότερα συνίσταται ως αντισυλληπτικό μέσο η απόφραξη του τραχηλικού στομίου με διάφορες ουσίες ή βαμβάκι.
Τον 16ο μ.Χ αιώνα ο Gabriel Fallopio περιγράφει ανδρικό προφυλακτικό κατασκευασμένο από λεπτό ύφασμα εμποτισμένο με διάφορες ουσίες.
Η τραχηλική κάψα για απόφραξη του τραχήλου αναφέρεται στις ιστορίες του Casanova τον 18ο αιώνα.
Τα ενδομήτρια σπειράματα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στις αρχές του 20ου αιώνα από τον Richard Richter. Με άλλη μορφή ήταν γνωστά στην Αραβία 3000 χρόνια πριν.
Στις αρχές του 20ου αιώνα, επίσης, αρχίζει η κατασκευή προφυλακτικών από ελαστικό, ενώ το 1956 γίνεται η πρώτη κλινική εφαρμογή των αντισυλληπτικών δισκίων από τον Gregory Pincus για αναστολή της ωοθυλακιορρηξίας .
Όπως φαίνεται από την ενδεικτική αυτή ιστορική αναδρομή , η προσπάθεια για έλεγχο των γεννήσεων άρχισε πριν από μερικές χιλιετηρίδες και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, η ιδανική όμως αντισυλληπτική μέθοδος παραμένει άγνωστη. Για να χαρακτηρισθεί ιδανική μια αντισυλληπτική μέθοδος θα πρέπει να είναι αποτελεσματική (πιθανότητα αποτυχίας 0%), ασφαλής (απουσία επιπλοκών), εύκολη στην εφαρμογή της , χαμηλού κόστους και να μην επηρεάζει την σεξουαλική ικανοποίηση. Τέτοια μέθοδος προς το παρόν δεν υπάρχει.
Οι ποικίλες αντισυλληπτικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται σήμερα μπορούν να διακριθούν στις: 1.φυσικές, 2. χημικές, 3. φραγμού, 4. ενδομήτριες, 5. ορμονικές και 6. χειρουργικές (στειροποίηση).
ΦΥΣΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ
Οι φυσικές μέθοδοι αντισύλληψης εξακολουθούν να παραμένουν, παρά τα υψηλά ποσοστά αποτυχίας, μια εναλλακτική λύση για αρκετά ζευγάρια. Στις φυσικές μεθόδους αντισύλληψης περιλαμβάνονται η διακοπτόμενη συνουσία και η μέθοδος του ρυθμού.
Διακοπτόμενη συνουσία
Θεωρείται η παλαιότερη φυσική αντισυλληπτική μέθοδος και είναι ευρέως διαδεδομένη, ακόμη και σήμερα, ιδίως σε ορισμένες χώρες.
Στην διακοπτόμενη συνουσία το πέος εξάγεται από τον κόλπο λίγο πριν από την εκσπερμάτωση. Η μέθοδος αυτή έχει υψηλά ποσοστά αποτυχίας επειδή εκτός από τη αποτυχία της έγκαιρης εξαγωγής του πέους από τον κόλπο υπάρχει πάντοτε η πιθανότητα ύπαρξης σπερματοζωαρίων στο υγρό που εξέρχεται από την ουρήθρα πριν από την εκσπερμάτωση.
Η μέθοδος θεωρείται ασφαλής, αν και πιστεύεται ότι μπορεί να επηρεάσει ψυχολογικά το ζευγάρι, ιδίως την γυναίκα ακόμη δε να προκαλέσει άσηπτη οπίσθια παραμητρίτιδα λόγω της μη ολοκλήρωσης όλων των φάσεων της σεξουαλικής διέγερσης.
Μέθοδος ρυθμού
Η μέθοδος του ρυθμού ή του φυσικού οικογενειακού προγραμματισμού συνίσταται στην αποφυγή ελεύθερης σεξουαλικής επαφής κατά τις γόνιμες ημέρες του κύκλου.
Δεδομένου ότι το ωάριο μπορεί να γονιμοποιηθεί όχι αργότερα από 24-48 ώρες μετά την ωοθυλακιορρηξία και ότι κινητά σπερματοζωάρια μπορεί να ανευρεθούν στην ενδομήτρια κοιλότητα ή στις σάλπιγγες μέχρι και 60 ώρες μετά την εκσπερμάτιση, το χρονικό διάστημα 4 ημέρες πριν από την ωοθυλακιορρηξία μέχρι και 3-4 ημέρες μετά θεωρείται γόνιμη περίοδος.
Η ωοθυλακιορρηξία συμβαίνει περί την 14η ημέρα πριν από την αναμενόμενη εμμηνορρυσία. Η γόνιμη περίοδος μπορεί να προσδιορισθεί με υπολογισμό της ημέρας της ωοθυλακιορρηξίας βάσει της διάρκειας του κύκλου (μέθοδος του ημερολογίου), με ημερήσια καταγραφή της θερμοκρασίας του σώματος και την αναγνώριση της ανόδου κατά 0,2-0,4ο C μετά την ωοθυλακιορρηξία (μέθοδος της θερμομέτρησης), με έλεγχο των αλλαγών της τραχηλικής βλέννης στις διάφορες φάσεις του κύκλου (μέθοδος τραχηλικής βλέννης) ή με συνδυασμό και των τριών μεθόδων. Η γόνιμη περίοδος μπορεί επίσης να υπολογισθεί με ανίχνευση στα ούρα της εκκριτικής αιχμής της LH, η μέθοδος όμως είναι οικονομικά ασύμφορη και δεν χρησιμοποιείται ως αντισυλληπτική μέθοδος.
Η μέθοδος του ρυθμού έχει υψηλά ποσοστά αποτυχίας, ιδιαίτερα σε γυναίκες με ασταθή κύκλο.
ΧΗΜΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ
Πρόκειται για χημικές ουσίες, συνήθως nonoxynol-9 ή Octoxynol, οι οποίες προκαλούν ακινητοποίηση ή καταστροφή των σπερματοζωαρίων. Κυκλοφορούν με μορφή σπρέι, αφρού, ζέλης, κολπικών υποθέτων ή κολπικών πεσών. Τοποθετούνται λίγα λεπτά πριν από την επαφή και καλύπτουν το τοίχωμα των κολπικών θόλων και τον τράχηλο.
Τα σπερματοκτόνα θεωρούνται μέθοδος ασφαλής, αλλά με αρκετά υψηλό ποσοστό αποτυχίας. Ανεπιθύμητες ενέργειες είναι αίσθηση καύσου ή αλλεργία στις ουσίες που περιέχονται στο σκεύασμα. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε συνδυασμό με άλλες αντισυλληπτικές μεθόδους όπως με το προφυλακτικό ή το διαφραγμα για αύξηση της αντισυλληπτικής προστασίας.
ΜΕΘΟΔΟΙ ΦΡΑΓΜΟΥ
Στις μεθόδους φραγμού περιλαμβάνονται τα ανδρικά και τα γυναικεία προφυλακτικά, τα διαφράγματα του κόλπου, οι τραχηλικές κάψες και οι αντισυλληπτικοί σπόγγοι.
Προφυλακτικά
Τα ανδρικά προφυλακτικά είναι η πλέον συνήθης μέθοδος φραγμού. Είναι κατασκευασμένα από latex και η αντισυλληπτική τους προστασία αυξάνει με την σύγχρονη χρήση και σπερματοκτόνων ουσιών. Εκτός από την αντισυλληπτική προστασία που είναι αρκετά ικανοποιητική προστατεύουν και από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (λοίμωξη από γονόκκοκο, χλαμύδια, HIV, HPV κλπ.). Απαραίτητη φυσικά προϋπόθεση είναι η χρησιμοποίηση τους καθ’όλη την διάρκεια της σεξουαλικής επαφής.
Το γυναικείο προφυλακτικό είναι ένας συνδυασμός διαφράγματος και ανδρικού προφυλακτικού. Αποτελείται από δύο δακτύλιους από πολυουρεθάνη και μια θήκη από latex. Κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά το 1988. Η αντισυλληπτική τους προστασία είναι παρόμοια με εκείνη του ανδρικού προφυλακτικού, ενώ υπερτερούν ως προς την προστασία από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, διότι καλύπτουν , πλήν του κόλπου και του τραχήλου και τα έξω γεννητικά όργανα.
Ανεπιθύμητες ενέργειες του ανδρικού ή του γυναικείου προφυλακτικού εμφανίζονται σπανίως και αφορούν αλλεργική τοπική αντίδραση στο latex.
Διαφράγματα κόλπου
Είναι αβαθείς κάψες από πλαστικό με έναν εύκαμπτο δακτύλιο. Συνήθως χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με σπερματοκτόνο ζέλη. Το διάφραγμα τοποθετείται στον κόλπο με το πρόσθιο χείλος πίσω από την ηβική σύμφυση και το οπίσθιο στον οπίσθιο κολπικό θόλο. Υπάρχουν διάφοροι τύποι και μεγέθη διαφραγμάτων.
Ανάλογα με την ανατομική κατάσταση της περιοχής επιλέγεται από τον ιατρό το κατάλληλο διάφραγμα. Για την σωστή τοποθέτησή του απαιτείται εκπαίδευση της γυναίκας. Το διάφραγμα πρέπει να τοποθετείται πριν από την επαφή και να παραμείνει τουλάχιστον για 6 ώρες μετά την εκσπερμάτωση.
Η αντισυλληπτική προστασία που παρέχει είναι αρκετά ικανοποιητική. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες κυρίως τοπικός ερεθισμός από την σπερματοκτόνο ζέλη και αύξηση του κινδύνου για ουρολοίμωξη, είναι σπάνιες.
Τραχηλικές κάψες
Αποτελούνται από πλαστικό δακτύλιο και κάψα που εφαρμόζει πιεστικά στον τράχηλο και συγκρατείται εκεί με μηχανισμό αναρρόφησης.
Πριν τοποθετηθεί, μπορεί να προστεθεί σπερματοκτόνος ζέλη για αύξηση της αντισυλληπτικής προστασίας.
Η αντισυλληπτική προστασία που παρέχει είναι παρόμοια με εκείνη των διαφραγμάτων. Το μειονέκτημα τους είναι η δυσκολία στην εφαρμογή. Η κάψα μπορεί να παραμείνει στον τράχηλο για μερικές ημέρες, αν και αυτό δεν συνιστάται, διότι υπάρχει ο κίνδυνος έστω και μικρός, συνδρόμου τοξικού shock.
Αντισυλληπτικοί σπόγγοι
Είναι μικροί στρογγυλοί σπόγγοι, από αφρό πολυουρεθάνης, εμποτισμένοι με σπερματοκτόνο ουσία. Τοποθετείται βαθιά στον κόλπο, αφού πρώτα βραχεί με νερό. Μπορεί να εισαχθεί στον κόλπο και να παραμείνει για 24 ώρες χωρίς να χρειασθεί αντικατάσταση του, ιδιαίτερα εάν υπάρχουν επανειλημμένες επαφές. Δρα ως μεταφορέας της σπερματοκτόνου ουσίας και λιγότερο ως μέσον φραγμού του έξω τραχηλικού στομίου.
Η αντισυλληπτική προστασία που παρέχει είναι μικρότερη από εκείνη του κολπικού διαφράγματος. Υπερέχει όμως ως προς την ευκολία της εισαγωγής και την διαρκή προστασία για 24 ώρες, ανεξάρτητα από τη συχνότητα επανάληψης της σεξουαλικής επαφής, Ανεπιθύμητες ενέργειες κυρίως ερεθισμός του κόλπου, είναι σπάνιες. Ο κίνδυνος για εμφάνιση συνδρόμου τοξικού shock είναι σχετικά μικρός και ελαττώνεται ακόμη περισσότερο εάν τηρούνται οι οδηγίες χρήσης.
ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΑ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΠΤΙΚΑ ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΑ
Τα ενδομήτρια αντισυλληπτικά σπειράματα (IUCD) χρησιμοποιούνται σήμερα ευρέως τόσο στις Δυτικές χώρες όσο και στις αναπτυσσόμενες. Τα πρώτα αντισυλληπτικά σπειράματα ήταν κατασκευασμένα από πλαστικό (σπειράματα πρώτης γενεάς). Στην συνέχεια και με σκοπό την αύξηση της αντισυλληπτική προστασίας προστέθηκε στον πλαστικό σκελετό περιέλιξη από χαλκό (σπειράματα δεύτερης γενεάς). Τέλος, και με σκοπό την αντιμετώπιση των επωδύνων συσπάσεων της μήτρας και της αύξησης της διάρκειας και της βαρύτητας της εμμηνορρυσίας, που παρατηρούνται συχνά με τα σπειράματα πρώτης και δεύτερης γενεάς, τοποθετήθηκε στον πλαστικό σκελετό ένα καψίδιο με προγεσταγόνο βραδείας αποδέσμευσης (σπειράματα τρίτης γενεάς)
Σήμερα, χρησιμοποιούνται σπειράματα δεύτερης και τρίτης γενεάς σε ποικίλα σχήματα, που προσφέρουν αντισυλληπτική προστασία από 2 μέχρι και 5 χρόνια, ανάλογα με την ποσότητα του χαλκού ή του προγεσταγόνου που φέρουν.
Μηχανισμός δράσης
Ο μηχανισμός δράσης του αντισυλληπτικού σπειράματος δεν είναι απολύτως γνωστός. Γενικά μπορεί να θεωρηθεί ότι ασκεί αντισυλληπτική δράση με μηχανισμούς καταστροφής ή και διαταραχής της γονιμοποιητικής ικανότητας των σπερματοζωαρίων και συγχρόνως εκτρωτική δράση με δημιουργία απρόσφορου και αφιλόξενου περιβάλλοντος στην ενδομήτρια κοιλότητα με αποτέλεσμα αποτυχία της εμφύτευσης του γονιμοποιηθέντος ωαρίου.
Το ενδομήτριο σπείραμα, ως ξένο σώμα, δημιουργεί στην ενδομήτρια κοιλότητα μια άσηπτη φλεγμονή. Από τα λευκοκύτταρα που συγκεντρώνονται λόγω της φλεγμονής, απελευθερώνονται ουσίες τοξικές τόσο για τα σπερματοζωάρια όσο και για το γονιμοποιημένο ωάριο. Επιπλέον, παρατηρείται φαγοκύττωση των σπερματοζωαρίων από μακροφάγα κύτταρα που συγκεντρώνονται στην περιοχή.
Τα ιόντα του χαλκού, επι πλέον, απορροφώνται από το ενδομήτριο και διαταράσσουν την ωρίμανση του προκαλώντας μεταβολές σε ορισμένους ενζυμικούς μηχανισμούς, στο DNA, στον μεταβολισμό του γλυκογόνου και στην δέσμευση των οιστρογόνων από τα ενδομητρικά κύτταρα.
Τέλος, το προγεσταγόνο, που υπάρχει στα σπειράματα τρίτης γενεάς, καθιστά το ενδομήτριο ακατάλληλο για την εμφύτευση του γονιμοποιηθέντος ωαρίου.
Εκτός από τα ανωτέρω πιθανόν, μεταβολές στην φυσιολογία των σαλπίγγων και στην μεταφορά του ωαρίου και του μοριδίου να συμβάλλουν στην αντισυλληπτική δράση των ενδομητρίων σπειραμάτων.
Τοποθέτηση του σπειράματος
Συνήθως τοποθετείται προς το τέλος της εμμηνορρυσίας, όταν το τραχηλικό στόμιο είναι πιο ανοικτό. Μπορεί επίσης να τοποθετηθεί αμέσως μετά από αυτόματη ή τεχνητή έκτρωση ή εάν η γυναίκα έχει γεννήσει, 6-8 εβδομάδες μετά τον τοκετό. Θα πρέπει πάντοτε να προηγείται τέστ κυήσεως, Η διαδικασία εισαγωγής του σπειράματος στην ενδομήτρια κοιλότητα είναι απλή και δεν απαιτείται νάρκωση. Δίνονται οδηγίες στην γυναίκα για αυτοέλεγχο μετά από κάθε εμμηνορρυσία (ψηλάφηση του νήματος που εξέχει από το τραχηλικό στόμιο) και έλεγχο από τον ιατρό σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Ανεπιθύμητες ενέργειες- επιπλοκές
Οι πιο συχνές είναι η εξώθηση και η αποβολή του σπειράματος, ιδίως κατά την διάρκεια της εμμηνορρυσίας, μικροαιμορραγίες στο ενδιάμεσο του κύκλου, αύξηση της διάρκειας της αμμηνορρυσίας και του αποβαλλόμενου αίματος , επώδυνες συσπάσεις της μήτρας και πυελική φλεγμονή που εκδηλώνεται με άλγος στο υπογάστριο, δυσπαρεύνεια, αύξηση των κολπικών υγρών και ορισμένες φορές και πυρετό. Σε περίπτωση διάτρησης της μήτρας (σπάνια επιπλοκή) θα πρέπει να αφαιρείται λαπαροσκοπικά ή με λαπαρατομία ανάλογα με την περίπτωση.
Αντενδείξεις
Το ενδομήτριο σπείραμα δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε παρουσία ενεργού πυελικής φλεγμονής, οξείας τραχηλίτιδας, αδιάγνωστης κολπικής αιμόρροιας, κακοήθειας του γεννητικού συστήματος καθώς και σε περιπτώσεις ινομυωματώδους μήτρας. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται σε γυναίκες που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη ή βαλβιδοπάθειες λόγω του κινδύνου ανάπτυξης φλεγμονής. Σε άτοκες γυναίκες μπορεί να χρησιμοποιηθεί, παρά την αυξημένη πιθανότητα ενδοπυελικής φλεγμονής όταν για διάφορους λόγους δεν μπορεί να εφαρμοσθεί άλλη αντισυλληπτική μέθοδος.
Ενδομήτριο σπείραμα και κύηση
Το ενδομήτριο σπείραμα παρέχει ιδιαίτερα υψηλή αντισυλληπτική προστασία. Σε περίπτωση που επισυμβεί κύηση η πιθανότητα αυτόματης έκτρωσης είναι 50% περίπου. Το σπείραμα μπορεί να αφεθεί στη μήτρα, εάν η γυναίκα επιθυμεί να συνεχίση την κύηση αλλά θα πρέπει να παρακολουθείται για τυχόν εμφάνιση κάποιας επιπλοκής. Συνήθως όμως αφαιρείται και διακόπτεται η κύηση.
Αντισύλληψη μετά τον τοκετό
Η ζωή μιας γυναίκας αλλάζει δραματικά με τη γέννηση ενός παιδιού - όπως επίσης και οι ανησυχίες και οι σκέψεις της που αφορούν στην αντισύλληψη. Μία νέα μητέρα επιθυμεί επιλογές αντισύλληψης που να είναι απλές, αποτελεσματικές και να της παρέχουν την ηρεμία που θα της επιτρέπει να προσαρμοστεί στην χαώδη καθημερινότητα της ζωής με ένα νεογέννητο. Το πιο σημαντικό γεγονός κατά την επιλογή μίας αντισυλληπτικής μεθόδου είναι να μην είναι επιβλαβής για το παιδί ή για την παραγωγή του μητρικού γάλακτος. δείτε περισσότερα εδώ
ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ
Η ορμονική αντισύλληψη και ιδιαίτερα το αντισυλληπτικό δισκίο αποτελεί την πλέον δημοφιλή αντισυλληπτική μέθοδο. Το αντισυλληπτικό δισκίο είναι συνδυασμός οιστρογόνου, συνήθως αιθυνιλοιστραδιόλης και προγεσταγόνου συνήθως παραγώγου της 19-νορ-τεστοστερόνης (λεβονοργεστρέλη, νορεθιδρόνη, δεσογεστρέλη, νοργεστρέλη). Η ποσότητα των στεροειδών ανά δισκίο ποικίλλει στα διάφορα σκευάσματα που κυκλοφορούν, υπάρχει όμως η τάση ελάττωσης τους. Ετσι η αιθυνιλοιστραδιόλη από τα 150 μg ανά δισκίο στα πρώτα αντισυλληπτικά (1960-1970) μειώθηκε στα 20-35 μg. Παράλληλα μειώθηκε σημαντικά και το προγεσταγόνο. Για παράδειγμα η νορεθιδρόνη από τα 10 mg μειώθηκε στο 0,5-1 mg. Εκτός από το δισκίο με συνδυασμό οιστρογόνου/προγεσταγόνου υπάρχει και το δισκίο που περιέχει μόνο προγεσταγόνο (minipill) για περιπτώσεις όπου η χορήγηση οιστρογόνου αντενδείκνυται.
Το αντισυλληπτικό δισκίο χορηγείται για 21 ημέρες (έναρξη την πρώτη ημέρα της εμμηνορρυσίας), ακολουθεί ελεύθερο διάστημα 7 ημερών στο οποίο επέρχεται η εμμηνορρυσία ( αιμορραγία από απόσυρση) επαναχορηγείται για 21 ημέρες κ.ο.κ.
Μηχανισμός δράσης
Η αντισυλληπτική προστασία είναι αποτέλεσμα συνδυασμού αναστολής της ωοθυλακιορρηξίας, μεταβολών στο ενδομήτριο, διαφοροποίησης της τραχηλικής βλέννης και πιθανόν μεταβολών στην κινητικότητα των σαλπίγγων.
Η κύρια δράση είναι η αναστολή της ωοθυλακιορρηξίας. Τα συνθετικά στεροειδή που περιέχει το αντισυλληπτικό δισκίο αναστέλλουν την τονική έκκριση της FSH επιδρώντας στην έκκριση της GnRH από τον υποθάλαμο. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η αναστολή της ωρίμανσης των ωοθυλακίων στις ωοθήκες και η απουσία της προωορρηκτικής εκκριτικής αιχμής της LH.
Το ενδομήτριο κάτω από την σταθερή και συνεχή επίδραση των συνθετικών στεροειδών του δισκίου παρουσιάζει μεταβολές διαφορετικές από εκείνες που συμβαίνουν κατά την διάρκεια ενός φυσιολογικού κύκλου, Το στρώμα παραμένει λεπτό και με ελάχιστη αγγείωση. Έτσι η αιμορραγία εν είδει εμμηνορρυσίας που εμφανίζεται μετά την διακοπή των δισκίων είναι λιγότερο έντονη από ότι σε έναν φυσιολογικό κύκλο και μπορεί να διαρκεί μόνον 2-3 ημέρες. Τέλος, η τραχηλική βλέννη επηρεάζεται αρνητικά. Ελαττώνεται η παραγωγή της και παραβλάπτεται το ιξώδες της.
Όσον αφορά στα αντισυλληπτικά δισκία που περιέχουν μόνο προγεσταγόνο, η αντισυλληπτική τους δράση έγκειται στην αρνητική επίδραση στο ενδομήτριο και στην τραχηλική βλέννη.
Ανεπιθύμητες ενέργειες- Επιπλοκές
Δυνατόν να παρατηρηθεί μια μικρή αύξηση του σωματικού βάρους λόγω κατακράτησης ύδατος αλλά και αύξησης της όρεξης.
Ναυτία και έμετοι παρατηρούνται σε μικρό αριθμό γυναικών χωρίς όμως να δημιουργούν ιδιαίτερα προβλήματα.
Αιμορραγία εκ διαφυγής (μικροαιμορραγίες στο ενδιάμεσο του κύκλου) εμφανίζονται αρκετά συχνά στον πρώτο κύκλο αλλά και αργότερα, ιδιαίτερα εάν το αντισυλληπτικό δισκίο είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε οιστρογόνα.
Αμηνόρροια μετά την διακοπή της αγωγής παρουσιάζεται ενίοτε, ιδιαίτερα σε γυναίκες χαμηλού σωματικού βάρους και σε εκείνες με ιστορικό ακατάστατων κύκλων.
Μαστοδυνία, κακοδιαθεσία, κεφαλαλγία ή ακόμη και κατάθλιψη μπορεί να παρουσιασθούν σε μικρό αριθμό γυναικών. Σε περίπτωση κατάθλιψης, εάν η κατάσταση εμμένει,συνίσταται διακοπή της αγωγής.
Γενικά, οι ανεπιθύμητες ενέργειες του αντισυλληπτικού δισκίου εμφανίζονται σε μικρό ποσοστό γυναικών, είναι ήπιες και συνήθως παρέχονται με την συνέχιση της αγωγής.
Όσον αφορά στις επιπλοκές τα αντισυλληπτικά δισκία συσχετίζονται, αν και σε ιδιαίτερα χαμηλό βαθμό, με σοβαρές επιπλοκές. Για τον λόγο αυτό, παρ’όλο που ο σχετικός κίνδυνος είναι πολύ μικρός, πρέπει να γίνεται έλεγχος για τυχόν ύπαρξη αντενδείξεων.
Αύξηση της αρτηριακής πίεσης λόγω αυξημένης παραγωγής αγγειοτενσίνης από το ήπαρ εμφανίζεται σε ορισμένες γυναίκες. Η αύξηση αυτή δεν καθίσταται μόνιμη και παρέρχεται με την διακοπή της αγωγής.
Έμφραγμα μυοκαρδίου και αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είχαν αναφερθεί στην δεκαετία 1960-1970 σε γυναίκες που έπαιρναν αντισυλληπτικό δισκίο υψηλής περιεκτικότητας σε οιστρογόνα. Με την χρήση των συγχρόνων χαμηλής δοσολογίας δισκίων ο κίνδυνος αυτός έχει μειωθεί σημαντικά. Ο κίνδυνος μειώνεται ακόμη περισσότερο εάν εκτιμηθούν και αντιμετωπισθούν, εάν γίνεται, συνυπάρχοντες επιβαρυντικού παράγοντες, όπως η ηλικία, η νικοτίνη, η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης και η υπερλιπιδοπρωτεϊναιμία τύπου ΙΙ
Τα αντισυλληπτικά δισκία έχουν συσχετισθεί με την θρομβοεμβολική νόσο. Παρ’ όλο που ο μηχανισμός δεν είναι σαφής πιστεύεται ότι τα συνθετικά οιστρογόνα παρουσιάζουν μία υπερπηκτική δράση παρεμβαίνοντας στην παραγωγή των παραγόντων πήξης. Με την χρήση της χαμηλής δοσολογίας αντισυλληπτικών δισκίων θεωρείται ότι οι μεταβολές στον μηχανισμό ης αιμόστασης είναι ελάχιστες.
Γενικά, ο κίνδυνος για εμφάνιση εμφράγματος μυοκαρδίου, εγκεφαλικού αγγειακού επεισοδίου και φλεβοθρόμβωσης είναι ιδιαίτερα μικρός και δεν θα πρέπει να αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την χορήγηση του φαρμάκου, αρκεί να λαμβάνονται υπόψιν συνυπάρχοντες επιβαρυντικοί συνεργικοί παράγοντες.
Δεν υπάρχουν στοιχεία που να συσχετίζουν το αντισυλληπτικό δισκίο με το σακχαρώδη διαβήτη μπορούν να παίρνουν αντισυλληπτικά.
Γυναίκες που παίρνουν αντισυλληπτικά δισκία, ιδιαίτερα όσες είχαν εμφανίσει ίκτερο κατά την κύηση έχουν αυξημένη πιθανότητα για εμφάνιση χολολιθίασης και χολοκυστίτιδας. Επίσης, η μακροχρόνια χρήση αντισυλληπτικών φαίνεται να σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καλοηθών ηπατικών όγκων, κυρίως ηπατικού αδενώματος και εστιακής οζώδους υπερπλασίας
Η σχέση των αντισυλληπτικών δισκίων με καρκινογλενεση στο ενδομήτριο, στον μαστό ή στον τράχηλο της μήτρας είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει πολύ τους ερευνητές. Σύμφωνα με τις αρχές της τεκμηριωμένης ιατρικής (evidence-based medicine) δεν υπάρχουν στοιχεία που να συνηγορούν για αύξηση του κινδύνου καρκινογένεσης. Όσον αφορά στον καρκίνο του μαστού και του τραχήλου της μήτρας φαίνεται να υπάρχει μικρού βαθμού συσχέτιση με τα αντισυλληπτικά, ιδιαίτερα σε ορισμένες υποομάδες γυναικών, επιβαρημένες κληρονομικά ή που έχουν και άλλους επιβαρυντικούς παράγοντες. Αντίθετα, η μακρά χρήση αντισυλληπτικών δισκίων προφυλάσσει από την ανάπτυξη καρκίνου των ωοθηκών και του ενδομητρίου λόγω ελάττωσης των μιτώσεων σε αυτούς τους ιστούς.
Επίσης, η χρήση αντισυλληπτικών παρεμποδίζει την ανάπτυξη λειτουργικών ωοθηκικών κύστεων, όπως επίσης και ορισμένων καλοηθών παθήσεων του μαστού.
Σταθμίζοντας τα πλεονεκτήματα – υψηλή αντισυλληπτική προστασία, βελτίωση της σιδηροπενικής αναιμίας λόγω ελάττωσης του εμμηνορρυσιακού υλικού, υποχώρηση της δυσμηνόρροιας, ρύθμιση των ανωμάλων κύκλων, προστασία από τον καρκίνο του ενδομητρίου και των ωοθηκών όπως και από λειτουργικές ωοθηκικές κύστεις και καλοήθεις παθήσεις του μαστού- και τα μειονεκτήματα – ανεπιθύμητες ενέργειες , πιθανή μικρή αύξηση του σχετικού κινδύνου για ανάπτυξη ηπατώματος, καρκίνου του μαστού και καρκίνου του τραχήλου- δεν υπάρχει κανείς λόγος για μία υγιή γυναίκα να μην πάρει αντισυλληπτικό χάπι. Βέβαια, πριν αρχίσει η αγωγή, θα πρέπει να γίνεται έλεγχος του ιατρικού και κληρονομικού ιστορικού, πλήρης κλινική εξέταση, κυτταρολογικός έλεγχος του τραχήλου της μήτρας και ορισμένες εργαστηριακές εξετάσεις.
Αντενδείξεις
Οι αντενδείξεις για χορήγηση του αντισυλληπτικού δισκίου διακρίνονται σε απόλυτες και σχετικές.
Απόλυτες αντενδείξεις
- Στεφανιαία νόσος, ιστορικό θρομβοεμβολικής νόσου ή αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.
- Ιστορικό καρκίνου του μαστού
- Πρόσφατη ηπατίτιδα
- Σακχαρώδης διαβήτης με αγγειοπάθεια
- Διαταραχές του πηκτικού μηχανισμού
- Ομόζυγος δρεπανοκυτταρική αναιμία
Σχετικές αντενδείξεις
- Κάπνισμα, ιδιαίτερα όταν υπάρχει και παχυσαρκία
- Ιστορικό χολόστασης στην κύηση
- Κατάθλιψη
- Επιληψία
- Ημικρανία
Επίσης, το αντισυλληπτικό δισκίο θα πρέπει να διακόπτεται τουλάχιστον τέσσερις εβδομάδες πριν από μια προγραμματισμένη εγχείριση. Σε περιπτώσεις επείγουσας χειρουργικής επέμβασης ή καταστάσεων που απαιτούν μακροχρόνιο κλινοστατισμό θα πρέπει να διακόπτεται αμέσως.
Άλλες μορφές ορμονικής αντισύλληψης
Σε γυναίκες που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να παίρνουν αντισυλληπτικό δισκίο σε ημερήσια βάση, μπορεί να χορηγηθεί προγεσταγόνο ενδομυικώς ή υποδορίως υπό μορφή εμφυτευμάτων.
Ενδομυικώς χορηγείται μεδροξυπρογεστερόνη με δόση 150 mg ανά 12 εβδομάδες, Η αντισυλληπτική προστασία είναι ιδιαίτερα υψηλή και συγκρίσιμη με εκείνη του αντισυλληπτικού δισκίου. Συχνά, παρατηρούνται ανώμαλες αιμορραγίες κατά την διάρκεια των πρώτων μηνών.
Τα εμφυτεύματα είναι καψίδια από σιλικόνη που περιέχουν προγεσταγόνο. Τοποθετούνται υποδορίως συνήθως στην έσω πλευρά του βραχίονα και αποδεσμεύουν το προγεσταγόνο με σχετικά σταθερό ρυθμό για διάστημα πέντε ετών. Η αντισυλληπτική προστασία που παρέχουν είναι ιδιαίτερα υψηλή. Ανώμαλες αιμορραγίες και ενίοτε δυσκολία κατά την αφαίρεση τους είναι τα μειονεκτήματα της μεθόδου. Ο μηχανισμός αντισύλληψης και των δύο ανωτέρω μεθόδων είναι παρόμοιος με εκείνον του αντισυλληπτικού δισκίου που περιέχει μόνο προγεσταγόνο.
Επείγουσα αντισύλληψη
Σε περίπτωση που υπάρχει μεγάλη πιθανότητα σύλληψης ( σεξουαλική επαφή στην γόνιμη περίοδο χωρίς να έχουν ληφθεί προφυλακτικά μέτρα), μπορεί να χορηγηθεί μεγάλη δόση στεροειδών ορμονών με σκοπό την αποτροπή της κύησης. Συνήθως, χορηγούνται τέσσερα αντισυλληπτικά δισκία, δύο ανά 12ωρο ή δύο δισκία προγεσταγόνου. Η λήψη των δισκίων πρέπει να γίνει το πολύ εντός 72 ωρών από την επαφή. Ο ακριβής μηχανισμός, με τον οποίο αποτρέπεται η κύηση, δεν είναι γνωστός. Πιθανόν να προκαλείται πρόωρη έκπτωση της λειτουργίας του ωχρού σωματίο και μεταβολές στο ενδομήτριο που το καθιστούν απρόσφορο για την εμφύτευση του γονιμοποιηθέντος ωαρίου. Η επιτυχία της μεθόδου αυτής κυμαίνεται στο 75% εως 85%. Επίσης, η μιφεπριστόνη μία ουσία που δεσμεύει τους προγεστερονικούς υποδοχείς, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αντισυλληπτικός παράγοντας μετά από επαφή.
Τέλος, το ενδομήτριο αντισυλληπτικό σπείραμα, εάν εισαχθεί το αργότερο εντός πέντε ημερών από την σεξουαλική επαφή, μπορεί να αποτρέψει την εμφύτευση του γονιμοποιηθέντος ωαρίου και να αποφευχθεί έτσι η κύηση.
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ (ΣΤΕΙΡΟΤΗΤΑ)
Η στειροποίηση είναι μία επέμβαση που αποσκοπεί στην μόνιμη διακοπή της οδόυ μέσω της οποίας μεταφέρονται οι γαμέτες, δηλαδή των σαλπίγγων στην γυναίκα ή των σπερματικών πόρων στον άνδρα.
Η στειροποίηση είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στις αναπτυσσόμενες χώρες που παρουσιάζουν πρόβλημα υπερπληθυσμού , αλλά και σε ορισμένες προηγμένες χώρες.
Υποψήφιοι για εθελοντική στειροποίηση είναι γυναίκες με βεβαρημένο μαιευτικό ιστορικό και στις οποίες μια κύηση θα απειλούσε την ζωή τους και όσοι , άνδρες ή γυναίκες έχουν συμπληρώσει την οικογένεια τους ή πάσχουν από τέτοια γενετικά νοσήματα που δεν επιτρέπεται να τεκνοποιήσουν.
Η στειροποίηση τόσο στον άνδρα όσο και στην γυναίκα, είναι η πλέον αποτελεσματική αντισυλλητπική μέθοδος. Είναι σχετικά απλή στην εφαρμογή της δυνητικά αναστρέψιμη, δεν απαιτεί περαιτέρω παρακολούθηση και πρακτικά στερείται επιπλοκών.
Η στειροποίηση στην γυναίκα συνίσταται σε διακοπή της διαβατότητας των σαλπίγγων με διάφορες μεθόδους, όπως περίδεση με ράμμα, περίδεση και εκτομη του τμήματος που έχει περιβρογχισθεί, καυτηρίαση και διατομή, τοποθέτηση σγιγκτήρα ή τοποθέτηση δακτυλίου.
Όλες αυτές οι μέθοδοι μπορούν να γίνουν λαπαροσκοπικά ή με λαπαροτομία με την ευκαιρία αντιμετώπισης μιας χειρουργικής πάθησης ή κατά την διάρκεια μιας καισαρικής τομής. Τις πρώτες ημέρες της λοχείας μπορεί να γίνει στειροποίηση με μικρή τομή στην πτυχή του ομφαλού. Ορισμένες από αυτές τις μεθόδους μπορούν να γίνουν και διακολπικά με μικρή τομή του κόλπου. Το ποσοστό αποτυχίας της μεθόδου κυμαίνεται από 0,2% εως 0,4% και οφείλεται στην μη σωστή τοποθέτηση του δακτυλίου ή του σφιγκτήρα ή σε επανασηραγγοποίηση της σάλπιγγας. Η επέμβαση δεν επηρεάζει την ωοθηκική λειτουργία.
Η στειροποίηση στον άνδρα συνίσταται σε περίδεση και διατομή των σπερματικών πόρων. Είναι επέμβαση επιπέδου εξωτερικού ιατρείου και εκτελείται με τοπική αναισθησία. Επειδή μπορεί να παραμένουν σπερματοζωάρια στην εκφορητική οδό για μερικές εβδομάδες, θα πρέπει να εφαρμόζεται επιπρόσθετη αντισυλληπτική μέθοδος εως ότου εγκατασταθεί ασπερμία. Συνίσταται να γίνεται σπερμοδιάγραμμα μετά από δύο μήνες για επιβεβαίωση ης ασπερμίας.
Ορισμένες φορές η απώλεια της αναπαραγωγικής ικανότητας μπορεί να δημιουργήσει συναισθηματικές διαταραχές στον άνδρα. Για τον λόγο αυτό απαιτείται ενημέρωση και διαβεβαίωση ότι η στειροποίηση δεν επηρεάζει την σεξουαλική λειτουργία.
ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
Η έρευνα γύρω από την αντισύλληψη αφορά στην βελτίωση των ήδη εφαρμοζόμενων μεθόδων αλλά και στην ανάπτυξη νέων.
Νέα αντισυλληπτικά σπειράματα με χαλκό παρουσιάζουν ελαττωμένη πιθανότητα εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργείων.
Η χορήγηση των στεροειδών ορμονών από τον κόλπο (κολπικοί δακτύλιοι που περιέχουν ορμόνες) ελαττώνει την ναυτία και επιπλέον αποφεύγεται η πρώτη δίοδος των ουσιών από το ήπαρ.
Η τοποθέτηση ειδικών βυσμάτων στα μητριαία στόμια των σαλπίγγων αποτελεί μια εναλλακτική λύση έναντι χειρουργικής στειροποίησης.
Η χορήγηση τεστοστερόνης στον άνδρα αναστέλλει την σπερματέγχυση. Ηδη εφαρμόζεται σε ορισμένες χώρες.
Τέλος η παραγωγή εμβολίων με σκοπό την ανάπτυξη αντισωμάτων κατά των Συνθετικών Ωοθυλακιοτρόπων ορμονών ή της διαφανούς ζώνης των ωαρίων αποτελεί μια ανοσοβιολογική προσέγγιση της αντισύλληψης.